Lawenda

Lawenda to półkrzew o części zdrewniałej. Liście pokryte włoskami -kutnerem o szarym zabarwieniu. Kwiaty drobne w różnych odcieniach fioletu i niebieskiego ale także białe i różowe, zebrane w kwiatostany na długiej szypule z podsadką.

Nazwa rośliny pochodzi od łacińskiego słowa lavare – kąpać się, ponieważ w starożytności jej kwiaty były używane do aromatyzowania wody do kąpieli. Rośnie dziko w krajach basenu Morza Śródziemnego. Głównymi producentami olejku lawendowego są obecnie Francja i Bułgaria.

    Lawenda wąskolistna (Lavandula officinalis syn. angustifolia)

    inaczej nazywana prawdziwa, lekarska, słodka, z której jest pozyskiwany olejek lawendowy. Polecana jako odmiana do upraw w chłodniejszym klimacie. Większość odmian rosnących na naszym polu to lawendy wąskolistne takie jak: Hidcote Blue Strain, Hidcote Blue, Ellegance Purple, Lavance Purple. Niektóre z nich wykazują mrozoodporność do -35 stopni Celcjusza. Stąd lawenda wąskolistna często w żargonie ogrodniczym nazywana jest zimującą, polską, wieloletnią. Olejek ma ciepły, słodki zapach z odrobiną nuty ziołowej. Kwiaty lawendy wąskolistnej nadają się do wykorzystania w kulinariach, sporządza się z nich octy, syropy, dodaje do ciast, mięs, sałatek. Lawenda jest także składnikiem popularnej mieszanki przyprawowej o nazwie Zioła prowansalskie. Olejek z lawendy wąskolistnej jest ceniony pod względem składu i wykazuje właściwości lecznicze.

    Lawenda szerokolistna (Lavandula latifolia)

    inaczej zwana spiką lub lawendą hiszpańską, z której jest otrzymywany olejek spikowy, jest to lawenda o charakterystycznym szerokim i lekko karbowanym listku. Jest wrażliwsza na mrozy i w naszym klimacie raczej nie jest uprawiana choć niekiedy piszą, że można:) Olejek ma zastosowanie wyłącznie u osób dorosłych z uwagi na wyższą zawartość kamfory i 1-8cyneolu. Zapach olejku jest ziołowo-kwiatowy, świeży, lekko słodkawy.

    Lawandyna (lavandula x intermedia)

    lawenda duża czasem przekraczająca nawet metr średnicy o charakterystycznym stozkowatym kwiatostanie. Inaczej nazywana lawendą pośrednią, będąca hybrydą dwóch poprzednich gatunków, z której jest otrzymywany olejek lawandynowy o charakterystycznym  rześkim zapachu. Olejku z tych odmian używa się głównie do produkcji kosmetyków i perfum.  Lawandyny nie są stosowane do kulinariów ponieważ ich zapach miałby „mydlany” posmak. Uprawiane są głównie we Francji gdzie pozyskuje się z nich olejek lawendowy. Mają przewagę nad lawendą wąskolistną jeśli chodzi o wydajność pozyskiwanego olejku jednak ich olejek z uwagi na skład chemiczny nie wykazuje takiego działania leczniczego jak z lawend wąskolistnych. Jest on też dużo tańszy w sprzedaży.

    Lawandyny można z powodzeniem uprawiać w chłodniejszym klimacie są jednak pewne wrażliwsze odmiany np. Grosso, Platinum Blonde, które wymagają okrycia na zimę w naszych warunkach.

    Lawenda francuska (l.stoechas)

    w polskich sklepach, wczesną wiosną można zakupić lawendy, które mają charakterystyczne podsadki tzw.„motylki” na końcu kwiatostanu barwy ciemnofioletowej o szerokich zielonych liściach. Niestety w polskich warunkach jest to lawenda jedno sezonowa o niskim progu mrozoodporności i o wyższych wymaganiach uprawowych. Zawiera ona olejek o wyczuwalnej wyraźnie ziołowej nucie.

    Nieco podobna do l. stoechas jest l. dentata o szaro-zielonych, wełnistych liściach z ząbkowatymi krawędziami, kwiatostany w kształcie pośrednio przypominają l.officinalis z delikatnie rozwiniętymi na szczycie podsadkami.

    Inne ciekawe gatunki lawendy

    Lawenda (l.viridis)

    Gatunek endemiczny występujący w Portugalii w stanie dzikim rosnący na północnych stokach gór, w miejscach pół cienistych. Z wyglądu bardzo podoba do l. stoechas ale o ciekawym żółto-zielonym zabarwieniu kwiatów. Zapach ziołowo-cytrusowy z nuta rozmarynu.

    Lawenda wełnista (l.lanata)

    Owłosione liście i łodygi przypominają wełnę. Mają srebrzysty połysk. Kwiaty w odcieniach fioletu. Mało odporna na mrozy. Występuje jako gatunek endemiczny w Hiszpanii.

    Lawenda pinnata (l.pinnata)

    Ciekawy gatunek lawendy spotykany na Wyspach Kanaryjskich i Madery. Kwiaty na kwiatostanie rozwijają się na początku u dołu co daje efekt zielonego kłosa z dolnym fioletowym pióropuszem. Również liście są ciekawe, rozgałęzione i postrzępione. Nie toleruje mrozów i rośnie niewielka.

    Lawenda wielodzielna (l.multifida)

    Liście podwójnie pierzaste, kwiaty pachnące ziołowo z nutą oregano. Inaczej nazywana lawenda paprociową lub egipską.

    Zastosowanie lawendy

    • w kosmetyce i perfumerii
      jako roślina miododajna do produkcji wysokiej jakości miodu lawendowego
    • jako roślina ozdobna i odstraszająca komary w ogrodzie
    • jako przyprawa w kulinariach
    • zapach odstrasza mole, suszone kwiaty można włożyć do woreczków i umieścić w szafach
    • dodatek do kąpieli pomaga się odprężyć i zrelaksować

    Działanie farmakologiczne i wykorzystanie lawendy:

    • jako środek uspokajający, rozkurczowy, przeciwbólowy i przeciwdrobnoustrojowy
    • rozpylanie zmniejsza nadpobudliwość, łagodzi depresję, lęk, usuwa zmęczenie, bóle głowy, migreny
    • inhalacje w chorobach jamy istnej, gardła, górnych dróg oddechowych i płuc
    • zewnętrznie w formie okładów przy nerwobólach, bólach mięśniowych, stawowych, potłuczeniach, oparzeniach słonecznych, ukąszeniach i użądleniach owadów,
    • do kąpieli, aby poprawić ukrwienie skóry i złagodzić choroby skórne

    O olejku z lawendy

    Olejek lawendowy, spikowy i lawandynowy – czy to to samo?

    • olejek eteryczny znajduje się głównie w gruczołach olejkowych rozmieszczonych na powierzchni kielicha kwiatowego w bruzdach między drobnymi włoskami ale jest tez w liściach i łodygach
    • proces destylacji trwa około 1,5h z jednej tony surowca otrzymuje się od 5 do 10 kg olejku eterycznego a w przypadku lawandyny z 1t surowca otrzymuje się 25-40kg olejku
    • lawendowy jest bezbarwną lub jasnożółtą cieczą o świeżym, charakterystycznym lawendowym zapachu
    • w olejku zidentyfikowano ponad 300 składników, najważniejsze to:
      linalol, octan linalilu (charakteryzują się świeżym, kwiatowym zapachem) lawandulol, octan lawandulilu (nadają różano- ziołową nutę) oraz 1,8 cyneol i kamfora

    Olejek spikowy jest żółtobrązową cieczą o kwiatowo – kamforowym zapachu przypominającym lawendę i rozmaryn

    Olejek lawandynowy – zapach jest trwalszy i szlachetniejszy i nie wyczuwa się w nim ostrej terpenowej nuty, zawiera tez więcej kamfory dlatego nie jest powszechnie używana w aromaterapii.

    Najcenniejszym olejkiem, mającym najszersze zastosowanie jest olejek lawendowy. Jednak z 1 tony surowca otrzymuje się go dwukrotnie mniej niż spikowego i trzykrotnie mniej niż lawandynowego.

    Działanie farmakologiczne i wykorzystanie lawendy:

    • jako środek uspokajający, rozkurczowy, przeciwbólowy i przeciwdrobnoustrojowy
    • inhalacje w chorobach jamy istnej, gardła, górnych dróg oddechowych i płuc

    Podział w zależności od zawartości kamfory:

    • lawenda wąskolistna 0,3-0,6%
    • lawandyna 6-12%
    • lawenda szerokolistna 10-23%
    • lawenda francuska 16-56%

    Jak uprawiać lawendę?

    Lawenda lubi:

    • ziemię lekką, przepuszczalną
    • o pH około 7 (zasadowe)
    • dużo słońca

    Nie ma dużych wymagań co do nawadniania i zawartości składników pokarmowych w glebie. Najlepiej czuje się na podwyższonych rabatach osłonięta od zimowych wiatrów.

    Do uprawy w Polsce najlepiej nadają się lawendy wąskolistne ze względu na wysoką mrozoodporność nawet do -35 stopni Celcjusza. Lawendę, szczególnie w pierwszych latach uprawy należy dość mocno formować. Robi się to na przełomie marca i kwietnia.

    Pielęgnacja lawendy

    Źródła:

    www.twojogrodek.pl
    fot. internet