Węch i jego znaczenie
Mechanizm działania zmysłu powonienia
Wdychane przez nos powietrze zawierające molekuły zapachowe dociera do opuszki (nabłonek) węchowej. Tam molekuły łączą się z odpowiednimi receptorami i to wyzwala impuls nerwowy, który jest przesyłany przez pęczki nazywane nitkami węchowymi. Są one strukturami, które przechodząc przez otwory w blaszce sitowej umożliwiają odbieranie i przekazywanie bodźców z powierzchni opuszki węchowej do części korowej mózgu.
Efekt psychologiczny
polega na odbiorze zapachu, który możemy kojarzyć jako przyjemny bądź nie. Jest to odczucie wysoce subiektywne i może być związane ze wspomnieniami. Dlatego dla jednych zapach lawendy może być cudowny a dla innych obrzydliwy:) Każdy z nas może w przeróżny sposób odbierać dany zapach. Wpływa on na nasze samopoczucie, emocje i sferę psychiczną.
Efekt farmakologiczny
Uzależniony jest od dawki i jest związany ściśle z faktem przedostania się molekuł zapachowych do pęcherzyków płucnych i w efekcie dalszym do krwioobiegu, skąd jest dystrybuowany do każdej komórki organizmu. Efekt jest uzależniony od konkretnych właściwości wdychane substancji np. uspokajający, przeciwbólowy, rozkurczający itp.
W jaki sposób są dystrybuowane molekuły aromatyczne w Twoim organizmie:
- 7% wdychanych molekuł zapachowych trafia na opuszkę węchową, pokrytą nabłonkiem stamtąd około połowa z nich jest wchłaniana bezpośrednio do mózgu wzdłuż neuronów węchowych zebranych w postaci większych struktur tzw. nitek węchowych, które przechodzą przez otwory w blaszce sitowej. Druga połowa wychwytywana zostaje przez receptory węchu i generowany jest impuls nerwowy do węchomózgowia.
- 93% wdychanych molekuł przemieszcza się do płuc z czego połowa wchłania się do krwioobiegu na zasadzie absorpcji w nabłonku naczyń krwionośnych pęcherzyków płucnych. Stamtąd docierają do naszych organów, tkanek i komórek wywierając w nich określony efekt farmakologiczny.
Olejki pokonują największą barierę wytworzona przez nasz organizm – barierę krew-mózg.
Nasz mózg jest najważniejszym organem, centrum dowodzenia całego organizmu, dlatego jest on w sposób szczególny chroniony przed toksynami. W naczyniach krwionośnych mózgu istnieją bardzo ścisłe połączenia między komórkami nabłonka, dzięki którym bardzo mało substancji może przenikać do mózgu. Jest to pewnego rodzaju zabezpieczenie – bariera fizyczna i biochemiczna pomiędzy naczyniami krwionośnymi a tkanką nerwową, mającą zabezpieczać układ nerwowy przed szkodliwymi czynnikami – toksynami, a także umożliwić selektywny transport substancji z krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego. Tylko niektóre składniki odżywcze, woda, tlen i małe substancje lipofilne mogą te barierę pokonać.
Dlaczego molekuły zapachowe mają wyjątkową zdolność przenikania bariery krew – mózg?
- są lipofilne podobnie jak błony komórkowe
- są bardzo małe, tak małe, że mogą przemieszczać się przez komórki i między nimi
Czy wiesz, że?
-
człowiek może rozpoznać bilion zapachów
-
mitem powstałym w XIXw. jest słabość ludzkiego węchu, odbieramy dużą różnorodność zapachów, jednak nasze powonienie może mieć nieco niższy próg wyczuwalności niż innych zwierząt
-
gryzonie i psy uważa się za „supernosy”
-
5 cm3 to powierzchnia nabłonka węchowego człowieka
-
zmysł węchu można ćwiczyć tzw. ćwiczenia olfaktoryczne
-
czucie retronosowe – to wrażenie pojawiające się podczas jedzenia, okazuje się, że 80% „smaku pożywienia” to jego zapach odbierany od strony jamy ustnej
Jak widzisz to co wdychamy nie jest obojętne dla naszego organizmu. Mówi się dużo o toksycznym działaniu dymu papierosowego, o smogu, spalinach samochodów. A czy ktoś Ci mówił o toksycznym działaniu syntetycznych odświeżaczy powietrza, perfum, chemii do czyszczenia, którą używasz w domu? Pomyśl o tym 🙂